Tα έθιμα του Πάσχα αναβιώνουν στην Πάφο

Τα έθιμα στην Πάφο και στα χωριά της, όπως στη Γιόλου, τα Κελοκέδαρα, τα Χολέτρια , την Παναγιά, τη Μηλιού, τη Λετύμπου, τη Λέμπα, τον Κάθηκα, τη Γεροσκήπου αλλά και σε άλλες κοινότητες και Δήμους, συνεχίζονται και φέτος με τα με τα "αθρωπούθκια" τα "βορτακούθκια" τα "ζεμπυλούθκια", τα "γαλένα" και τις παραδοσιακές φλαούνες .

Η Άννα Τσέλεπου, στρέφει τη μνήμη της στα παλιά χρόνια στο Πάσχα των παιδικών της χρόνων. Θυμάται το Πάσχα που γιορτάζεται πάντα την Άνοιξη με τη φύση να βρίσκεται στα καλύτερά της. Τις μυρωδιές, τα χρώματα και τα αρώματα παντού. Το παραδοσιακό λιζάρι ή ριζάρι για το βάψιμο των αυγών.

Από την παιδική της ηλικία θυμάται αυτή την όμορφη διαδικασία βαψίματος σαν χτες Μεγάλη Πέμπτη και οι μνήμες της στρέφονται στην Γεροσκήπου που είναι το χωριό της μάνας της. Λιζάρι που μάζευαν από τα κτήματα της θείας της, της Χαμπούς. Από το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης συνήθιζαν οι νοικοκυρές να βάφουν τα αυγά τους γι` αυτό και την μέρα αυτή πολλοί την ονομάζουν " κοτσινόπεφτη". Οι βαφές που χρησιμοποιούσαν ήταν εκτός από το " "λιζάρι" (είδος φυτικής ρίζα) για κόκκινο χρώμα, τα κρεμμυδόφυλλα αλλά και κίτρινες μαργαρίτες( σιμμιλούθκια) για το κίτρινο χρώμα.

Οι νοικοκυρές της Κύπρου βρίσκονται και φέτος, είπε η κ. Τσέλεπου, έτοιμες να αποδείξουν την μεγάλη αγάπη τους για τα ιδιαίτερα εορταστικά ζυμώματα του Πάσχα και τα παραδοσιακά φαγητά.

Τα σπίτια αστράφτουν από καθαριότητα και οι νοικοκυρές φροντίζουν να έχουν έγκαιρα στο σπίτι τους ότι χρειάζεται για τα ζυμώματα τους. Η σκιά της πανδημίας δεν τις λύγισε και άρχισαν την παρασκευή των εδεσμάτων του Πάσχα.

Το περίφημο τυρί της Λαμπρής για τις φλαούνες, το αλεύρι, το προζύμι, τα αυγά, οι μυρωδιές, το ασπρισμένο σουσάμι, ο φρεσκοκομμένος δυόσμος.

Η Άννα Τσέλεπου θυμάται το Σάββατο του Λαζάρου με την έναρξη των προετοιμασιών. Στα σπίτια της κυπριακής υπαίθρου ακούγεται το γνωστό “Ο Λάζαρος ο δίμμιτος ο κοτσινοπεθύμητος, άκουσαν τον οι όρνιθες τζιαι κάτσαν να γεννήσουν, αφκά να κοτσιννήσουν, το Πάσχα να τσουγκρίσουν" .

Την επόμενη την Κυριακή της Ελιάς συνέχισε, με τα σακουλάκια τους οι νοικοκυρές έπρεπε να πάρουν την ελιά στην εκκλησία για να παραμείνει και να αγιαστεί για σαράντα μέρες και να έχουν να καπνίζουν στο σπίτι τους.

Πρόσθεσε πως το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης με το νερό που έφερναν οι γυναίκες από την εκκλησία, το οποίο είχαν τοποθετήσει πριν κάτω από το αναλόγιο για να αγιαστεί κατά την εκφώνηση των 12 Ευαγγελίων, ακολούθως άρχιζαν τις προετοιμασίες και ζύμωναν (ανατζιεννίζαν) το προζύμι τους.

Έτσι, συνέχισε, την Μεγάλη Παρασκευή ξεκινούσαν τα ζυμώματα των Πασχαλινών ψωμιών, τα κουλούρια της Λαμπρής με σουσάμι, γλυσταρκές, αυγωτές με τα κόκκινα αυγά , τα ζεμπυλούθκια (κουλούρια) που φτιαχνόντουσαν σαν ένα είδος ευχής για να ευλογηθεί η σοδειά τους, τα αθρωπούθκια (κουλούρια) τα οποία η παράδοση συνδέει με τις ψυχές των νεκρών και τα βορτακούθκια (κουλούρια) που ζυμωνόντουσαν για να εκφράσουν την προσδοκία των γεωργών για την καλή σοδειά.

Στην Πάφο όμως, ανέφερε, οι νοικοκυρές ζύμωναν και τα περίφημα κουλούρια τα "γαλένα" με γάλα βούτυρο και ζάχαρη.

Θυμάται τη Μεγάλη Παρασκευή που ήταν μέρα πένθους με αυστηρή νηστεία με μοναδικό φαγητό φακές με ξύδι. Το μεσημέρι το στόλισμα του Επιταφίου με λουλούδια από τις αυλές τους. Κρίνα και τριαντάφυλλα για τον Χριστό.

Αλλά και το Μεγάλο Σάββατο το κορυφαίο κυπριακό ζύμωμα. Οι περίφημες κυπριακές φλαούνες με βασικότερο συστατικό για μυρωδάτες, αφράτες και γευστικές το τυρί τους, ο "φουκός" όπως συνηθίζουν να λένε τη γέμιση της φλαούνας, ο φρέσκος δυόσμος, οι σταφίδες και σε πολλές περιοχές το καναβούρι. Το ασπρισμένο σουσάμι . Η φλαούνα, το κυπριακό πασχαλινό έθιμο καταναλώνεται μετά την Ανάσταση. Και συνοδεύεται με το τσούγκρισμα των αυγών.

Η κ. Τσέλεπου ανέφερε ακόμη πως στην περιοχή της Πάφου κατασκευάζεται και η περίφημη " πασκιά " ή " αμπασκιά" που περιέχει γέμιση με κρέας και ζυμάρι.

Και όλα αυτά φουρνισμένα και ψημένα στους ξυλόφουρνους των χωριών μας.

Εξάλλου και η Αναστασία Χαραλάμπους από τα Κελοκέδαρα ανέφερε πως στο χωριό της τιμάται η παράδοση τόσο με τα παραδοσιακά εδέσματα τις φλαούνες, τα πασχαλινά κουλουράκια αλλά και τα γαλένα όσο και με Πασχαλινά παιχνίδια που δυστυχώς φέτος, όπως είπε, δεν θα διεξαχθούν λόγω και του κορωνοϊού. Θυμάται το "Διτζίμιν" το πασχαλινό παιχνίδι στο προαύλιο της Εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στα Κελοκέδαρα αλλά και το φούρνισμα στα Κελοκέδαρα στους παραδοσιακούς φούρνους.

Αλλά και η Σοφία Κυριάκου, από τη Λετύμπου, ανέφερε στο ΚΥΠΕ πως ξεκίνησε την παρασκευή των πατροπαράδοτων εδεσμάτων παρά τη δύσκολη περίοδο που ζούμε, σημειώνοντας πως η παράδοση, “δεν μπορεί να μείνει πίσω”. Όπως ανέφερε η κ. Κυριάκου, από το τραπέζι φέτος δεν θα λείψουν και οι πασκιές με το κρέας.

Η Παρασκευή τους, σημείωσε, ξεκινά με το κοκκίνισμα του κρέατος με το λάδι, και το κρεμμύδι αλλά και την κανέλα, τα αρτύματα και τη δάφνη καθώς και διάφορα μπαχαρικά. Όλα αυτά πρόσθεσε, “τοποθετούνται σε δύο μεγάλα φύλλα ζυμάρι που πρωτίστως το ανοίγουν και από πάνω βάζουν το δεύτερο φύλλο ζυμαριού και στη συνέχεια το κλείνουν”. Ακόμη, στα βασικά ζυμώματα, είπε η κ. Σοφία, συγκαταλέγονται οι άρτοι με τα πλουμιά, τα κουλούρια, τα παξιμάδια αλλά και αυγωτές για τα μωρά και τα γαλένα, τα ψωμιά, όπως εξήγησε, που ζυμώνονται όλα με το γάλα και την αναρή.

Το Πάσχα στα χωριά του τόπου μας είναι μοναδικό, ξεχωριστό και παραδοσιακό. Η παράδοση της Κύπρου συναντά τον Χριστιανισμό, συνθέτοντας μερικά από τα ωραιότερα πασχαλινά έθιμα.