14 Αυγούστου : Δεύτερης φάσης της τουρκικής εισβολής

Η δεύτερη φάση του Αττίλα ξεκίνησε αμέσως μετά την αποτυχία των διαπραγματεύσεων στη Γενεύη.

Το πρωί της 14ης Αυγούστου τα τουρκικά στρατεύματα κινήθηκαν στο ανατολικό μέτωπο, το οποίο κατέρρευσε σε λίγες ώρες. Η πεδιάδα της Μεσαορίας κατελήφθη αμέσως, ενώ οι Τούρκοι στρατιώτες έφτασαν βορείως της Αμμοχώστου, όπου και σταμάτησαν, επειδή, κανένα σχέδιο της Τουρκίας δεν προέβλεπε κατάληψη της πόλης. Την επόμενη ημέρα, οι τουρκικές δυνάμεις περιορίστηκαν στο να συνενώσουν τον τουρκοκυπριακό θύλακα της πόλης, που βρισκόταν μέσα στο κάστρο.

Οι Ελληνοκύπριοι, που κατοικούσαν στο νέο τμήμα της πόλης, στα Βαρώσια, είχαν ήδη εγκαταλείψει την πόλη. Τελικά, τα τουρκικά στρατεύματα κατέλαβαν ολόκληρη την Αμμόχωστο την 17η Αυγούστου, μία μέρα μετά την κατάπαυση του πυρός.
Η πόλη αποκλείστηκε από τα τουρκικά στρατεύματα αμέσως μετά την κατάληψη της και σε κανένα δεν επιτρεπόταν η είσοδος ούτε ακόμα σε δημοσιογράφους, καθώς σε αντίθεση με άλλα τουρκοκρατούμενα μέρη της Kύπρου, έχει κλείσει την περιοχή με συρματοπλέγματα. Η τούρκικη εισβολή μετέτρεψε την Αμμόχωστο σε πόλη φάντασμα .Τον όρο αυτό χρησιμοποίησε ένας Σουηδός δημοσιογράφος ο οποίος επισκέφθηκε την Αμμόχωστο το 1977,

Παράλληλα, τμήματα του τουρκικού στρατού κινήθηκαν προς την εγκαταλελειμμένη από τους κατοίκους της Λάρνακα. Η προέλασή τους ωστόσο, σταμάτησε στο χωριό Τρούλλοι. Μέσα από το χωριό περνάει πλέον και η πράσινη γραμμή.

Εν τω μεταξύ, στο δυτικό μέτωπο η επίθεση των Τούρκων ξέσπασε την 15η Αυγούστου. Μέσα σε μέρα καταλήφθηκε η πόλη της Μόρφου, παρά την άμυνα που προέβαλαν οι άντρες του 11ου Τακτικού Συγκροτήματος. Το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ καταλήφθηκε ύστερα από μάχες 3 ημερών από τρεις λόχους της δύναμης. Τέλος, μέσα στη Λευκωσία, τμήματα της Εθνικής Φρουράς κατάφεραν με επιτυχία να διατηρήσουν τον έλεγχο της συνοικίας του Αγίου Παύλου στα δυτικά του φρουρίου της Λευκωσίας.

Με το τέλος της δεύτερης φάσης του Αττίλα, η Τουρκία κατείχε το 38% της επιφάνειας της Κύπρου, ποσοστό μεγαλύτερο από αυτό που ζητούσε κατά τις διαπραγματεύσεις της Γενεύης (34%).

Η μορφή Τάσος Μάρκου: «Μόνο πάνω από τα πτώματά μας, θα περάσει ο εχθρός»

Ταυτισμένη με την αντίσταση κατά της δεύτερης εισβολής είναι η μορφή του Ταγματάρχη Τάσου Μάρκου ο οποίος μόλις εκδηλώθηκε η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής βρισκόταν δίπλα στους άντρες του, σε ένα όρυγμα του φράκτη της Μιας Μηλιάς.

Όπως αναφέρει ο έφεδρος Κώστας Σιακαλής  στη «Βιογραφία του Τάσου Μάρκου» : «διαβλέποντας τον κίνδυνο τουρκικής προέλασης, μπήκε κάποια στιγμή στο δωμάτιο και σήκωσε το τηλέφωνο. Οι στρατιώτες του Κώστας Δημητρίου και Μιχάλης Παύλου που ήταν οχυρωμένοι δίπλα του, τον άκουσαν ευκρινώς που μιλούσε με το ΓΕΕΦ, περιγράφοντας την κατάσταση και ζητώντας ενισχύσεις.
«Δεν ξέρουμε ποια ήταν η απάντηση που του δόθηκε. Μάλλον θα του υπεδείχθη πως έπρεπε να υποχωρήσουμε» , μαρτυρούν οι δυο στρατιώτες, γιατί ο Ταγματάρχης είχε γίνει έξω φρενών.
Βρίζοντάς τους ακούστηκε να λέει με περιφρόνηση προτού κλείσει το τηλέφωνο: «Μόνο πάνω από τα πτώματά μας, θα περάσει ο εχθρός. Ο Τάσος Μάρκου δεν πρόκειται να οπισθοχωρήσει. Εδώ θα μείνει» . Το είπε και το έκανε!
Ο Τάσος Μάρκου, βλέποντας την εγκατάλειψη από το ΓΕΕΦ, αποφάσισε να αντιμετωπίσει τη διαμορφούμενη κατάσταση με τα μηδαμινά μέσα που διέθετε. Η μάχη ήταν άνιση, αλλά ο ήρωας Ταγματάρχης και οι άνδρες του αμύνονταν με πείσμα και ανδρεία του πάτριου εδάφους.  Γύρω στις 10 το πρωί η γραμμή άμυνας στην περιοχή είχε διασπαστεί και τα τουρκικά άρματα είχαν μπει στο δρόμο Λευκωσίας-Αμμοχώστου. Το δράμα άρχισε να ολοκληρώνεται. Σε μια ύστατη προσπάθεια απόκρουσης των προελαύνοντων τουρκικών αρμάτων με τη δημιουργία νέας αμυντικής γραμμής και αφού εξασφάλισε την ομαλή αναδίπλωση των ανδρών του για αποφυγή της αποκοπής τους στην ήδη καταλυμένη περιοχή, ο Ταγματάρχης Μάρκου κινήθηκε βόρεια προς την περιοχή Κυθραίας μαζί με δύο από τους άνδρες του. Λίγο αργότερα, ως άλλος Γρηγόρης Αυξεντίου, διέταξε τους δύο άνδρες του να φύγουν και ο ίδιος κινήθηκε προς την περιοχή Κεφαλόβρυσου Κυθραίας, σε μια αποστολή προς την αιωνιότητα και την αθανασία.  Η τελευταία επαφή με τον Ταγματάρχη Τάσο Μάρκου έγινε μέσω ασυρμάτου από τον Διοικητή του Τακτικού Συγκροτήματος Κυθραίας το απόγευμα της 15ης Αυγούστου 1974. Έκτοτε παραμένει αγνοούμενος».

Επιμέλεια: Στέλλα Ολυμπίου