Ο Φαρχάντι μιλά στο ΚΥΠΕ για τη βραβευμένη με το Μέγα Βραβείο των Καννών ταινία του

Η ταινία «Ένας ήρωας» του Ιρανού σκηνοθέτη Ασκάρ Φαρχάντι (γνωστού παγκόσμια με την εξαιρετική ταινία του «Ένας χωρισμός»), που κέρδισε το Μέγα Βραβείο στο πρόσφατο φεστιβάλ των Καννών, καταπιάνεται με τις προσπάθειες ενός ανθρώπου, φυλακισμένου για ένα χρέος, να βρει τρόπο να αποφυλακιστεί για να μπορέσει να ξοφλήσει και να συνεχίσει τη ζωή του, για να βρεθεί αντιμέτωπος με πρόσωπα που θέλουν να τον εκδικηθούν και μια δικαιοσύνη που παραμένει ιδιαίτερα τυφλή σε ένα απλό, ανθρώπινο πρόβλημα. Στη διάρκεια του φεστιβάλ, συναντήσαμε τον πολυάσχολο, με συνεντεύξεις και άλλες υποχρεώσεις, σκηνοθέτη, που δέχτηκε πρόθυμα να μας μιλήσει για την ταινία του, παρόλο που ήταν η ώρα που έπρεπε να γευματίσει. 

Υπήρχε κάτι το ξεχωριστό στην ιστορία αυτή που σας τράβηξε ιδιαίτερα;
Το βασικό που με τράβηξε σ’ αυτή την ιστορία ήταν το ταξίδι αυτού του ανθρώπου και όσα συνέβησαν σε αυτόν, στα διάφορα επεισόδια, στη διάρκεια του ταξιδιού και που μέσα σε ένα μικρό διάστημα μετατρέπεται σε τοπικό ήρωα, προσελκύει την προσοχή, γίνεται το επίκεντρο του ενδιαφέροντος και, σχεδόν μέσα σε μια νύχτα, αυτό ανατρέπεται - και παρακολουθούμε την άνοδο και την πτώση του. Ήθελα να το δώσω σαν ένα είδος ντοκιμαντέρ, παρόλο που όλο είναι γραμμένο εξαρχής…

Πώς ένας απλός άνθρωπος μπλέκει στα γρανάζια αυτά ενός κοινωνικού συστήματος που δεν μπορεί να ανεχτεί την αξιοπρέπεια και τις ηθικές αξίες και πως ο ίδιος είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει διαφορετικά μέσα για να πετύχει το σκοπό του;
Απ: Πιστεύει στις ηθικές αξίες γι’ αυτό και του συμβαίνουν όλα αυτά. Έχει ένα γιο που τον αγαπά και ο γιος είναι πολύ δεμένος με αυτόν, έχει μια γυναίκα με την οποία είναι ερωτευμένος, και όλα αυτά τον σπρώχνουν να βρει τρόπο για να μπορέσει να βγει από τη φυλακή όπου βρίσκεται περισσότερο για λόγους εκδίκησης.

Δεν ακολουθείτε μια γραμμική αφήγηση…
Ακριβώς, η αφήγηση δεν είναι γραμμική, κινείται σε κύκλους, υπάρχουν διάφορα επίπεδα που τα ανακαλύπτεις ενώ προχωράς ολοένα και πιο βαθύτερα, όπως όταν καθαρίζεις ένα κρεμμύδι.

Είναι σαν το εφέ της πεταλούδας…
Ναι, όλα είναι, θα έλεγα, σαν εφέ του ντόμινο…

Γιατί τοποθετήσατε την ιστορία σε αυτή την περιοχή του Ιράν;
Γιατί αυτό είναι το βασικό θέμα της, αυτό το μέρος είναι ένας θησαυρός, αρχαιολογικός θησαυρός, που σε κάνει να αισθάνεσαι περήφανος. Ένας άλλος λόγος ήταν γιατί ήθελα να γυρίσω κάτι μακριά από την Τεχεράνη.

Θα ήθελα να μας μιλήσετε για το ανθρώπινο στοιχείο στην ταινία, το θέμα του ανθρωπισμού…
Δεν θέλω να κρίνω αυτά που κάνουμε αλλά παίρνουμε αποφάσεις στη διάρκεια όλης μας της ζωής, και αυτό σημαίνει κρίνουμε. Απλά θέλησα να δείξω πόσο δύσκολο είναι να κρίνεις, με βάση τις καταστάσεις και τα πρόσωπα. 

Δείχνετε τις δυσκολίες στην απονομή δικαιοσύνης αλλά και τα όσα κάνουν οι άνθρωποι για να κερδίσουν αυτό που θέλουν. Είναι αυτό κάτι που συμβαίνει ιδιαίτερα στη χώρα σας;
Δεν είναι μόνο στο Ιράν. Είναι παγκόσμια θέματα. Υπάρχουν στιγμές που χρειάζεται να πεις κάποιο ψέμα για να πετύχεις αυτό για το οποίο έχεις δίκαιο ή για να απαλύνεις τον πόνο κάποιου, όπως για παράδειγμα κάνουν οι ιατροί όταν αποφεύγουν να πουν κάτι το πολύ δυσάρεστο σε έναν ασθενή. 

Πώς αισθάνεστε που γυρίσατε στο Ιράν για να φτιάξετε την ταινία; Αισθάνεστε πιο άνετα που γυρίζετε μια ταινία στη γλώσσα σας; 
Είναι μια περίπλοκη κατάσταση. Το ότι γυρίζω στη χώρα μου, στη γλώσσα μου, εκεί που μεγάλωσα, με άτομα που γνωρίζω,  με το συνεργείο που γνωρίσω, είναι σίγουρα κάτι το άνετο, το ευχάριστο, το πιο εύκολο. Αλλά γνωρίζω πως ΤΟ να φτιάξεις μια ταινία στο Ιράν, με όλα τα προβλήματα, τις καταστάσεις, δεν είναι μόνο το γύρισμα μιας ταινίας που έχεις να λάβεις υπόψη σου, είναι κάτι το δύσκολο, όχι όμως το αξεπέραστο.

Θα γυρίζατε ξανά ταινία στο εξωτερικό;
Όλα εξαρτώνται από την επόμενη ιστορία που θα γυρίσω. Θέλω να κρατήσω αυτή την ελευθερία. 

Πως βρήκατε τον Αμίρ Τζαντίντι,  τον θαυμάσιο αυτόν ηθοποιό; 
Είναι διάσημος ηθοποιός και για μένα εκείνο που με τράβηξε είναι το πρόσωπο του. Έχει κάτι το ξεχωριστό, που δείχνει μια ανθρωπιά. Και το χαμόγελο του αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ερμηνείας του. Έχει κάτι το αθώο, που σε συγκινεί και σε κάνει να τον συμπαθήσεις.

Πώς είναι σήμερα αυτή η σχέση με τα μίντια στο Ιράν και που δείχνετε στην ταινία σας; 
Αυτή η σχέση στην ταινία με τα μίντια αφορά τα τοπικά τηλεοπτικά δίκτυα, δεν είναι τα εθνικά μίντια. Τα τοπικά ασχολούνται με τα καθημερινά θέματα και παρουσιάζουν καλές πράξεις, μετατρέποντας τα άτομα αυτά σε μοντέλα, σε ήρωες. Βέβαια, στην ιστορία μας, η πράξη αυτή του ήρωα είναι τέτοια που γίνεται viral και κυριαρχεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Και στο Ιράν σήμερα τα μέσα αυτά παίζουν μεγάλο ρόλο.

Από ό,τι καταλαβαίνω τα τηλεοπτικά μίντια εκφράζουν την κυβερνητική άποψη, ενώ αυτά της κοινωνικής δικτύωσης είναι ανεξάρτητα, πιο ελεύθερα; 
Ακριβώς. Αυτή είναι η σημαντική θέση της ταινίας, η αντιμετώπιση αυτών των δύο. Και αυτή είναι μια πολύπλοκη κατάσταση.

Υπάρχει και μια κρίση ανθρωπισμού στην ταινία, πώς την αντιμετωπίσατε;
Ναι, βέβαια, θέλησα να την αντιμετωπίσω αλλά δεν αρχίζω με θέματα ή με προθέσεις αλλά με μια ιστορία, κι όταν αυτό παρουσιάζεται, τότε το αναπτύσσω σε σχέση με την πορεία της, με την εξέλιξη των γεγονότων. 

Στην ταινία υπάρχει και το θέμα να ξεγελάσεις, με μικρά πράγματα, όπως το παρουσιάζετε, για να μπορείς να επιβιώσεις. Ποια είναι η άποψη σας;
Δεν τονίζω ιδιαίτερα τα ψέματα ή την προσπάθεια να ξεγελάσουν, γιατί οι χαρακτήρες είναι απλοί και έντιμοι άνθρωποι. Αυτό που κυριαρχεί στην ταινία είναι πιστεύω η ειλικρίνεια, η απλότητα και η αθωότητα τους. 

Υπήρχε κάποιος λόγος για το αγόρι να υποφέρει τόσο;
Χρειαζόταν ένα βίντεο που να έδειχνε το παιδί να λυπάται, να υποφέρει για όσα συμβαίνουν στον πατέρα του, βίντεο που θα το εκμεταλλεύονταν για να κερδίσουν τη συμπάθεια, για αυτό δείξαμε έτσι το παιδί, δεν θέλαμε να το δείξουμε αδύνατο.

Η πρόσφατη πολιτική αλλαγή πιστεύετε ότι θα αλλάξει την κατάσταση σχετικά με τον τρόπο που οι δημιουργοί θέλουν να εκφράσουν τις απόψεις τους στις ταινίες τους;
Είναι πολύ νωρίς για να προβλέψει κανείς τι θα γίνει στο μέλλον, αλλά προς το παρόν πιστεύω πως δεν πρόκειται να υπάρξει καμία σημαντική αλλαγή. 

Πώς μπορούμε να διατηρήσουμε την τιμή μας;
Δεν είμαι σε θέση  να συμβουλεύσω, αυτό που κάνω είναι να δώσω απαντήσεις στον εαυτό μου. Αν τιμή σημαίνει τι πρόκειται να κάνεις σε μια κοινωνία και πώς αυτό δεν συγκρούεται με τις απόψεις σου, τις κοινωνικές και θρησκευτικές, το τι πιστεύεις για τον εαυτό σου. 

Η κατάσταση στις ιρανικές φυλακές δεν είναι ακριβώς όπως την παρουσιάζετε στην ταινία. Γνωρίζουμε πώς αντιμετωπίστηκε πρόσφατα στις φυλακές ο Τζαλάλι, ένας πολιτικός κρατούμενος... Υπάρχει τέτοιο σύστημα όπως το παρουσιάζετε στην ταινία, όπου κανείς μπορεί να μπαινοβγαίνει τόσο εύκολα στις φυλακές;
Ο χαρακτήρας στην ταινία δεν έχει καμία σχέση με φυλακισμένους για σοβαρά εγκλήματα, δολοφονίες και άλλα εξίσου σοβαρά. Βρίσκονται εκεί για οικονομικούς μόνο λόγους και σε αυτές τις φυλακές είναι εύκολο να τους δοθεί άδεια, όπως δείχνω στην ταινία. 

Πώς ήταν η ταινία που γυρίσατε στην Ευρώπη με τον Χαβιέ Ια. Μπαρντέμ;
Ήταν μια πολύ καλή εμπειρία. Πέρασα πολύ ωραία και ελπίζω να μπορέσω να ξαναγυρίσω μαζί τους ταινία. 

Διαβάζετε τις κριτικές που γράφονται για τις ταινίες σας;
Υπάρχουν κριτικοί που γράφουν με λεπτομέρεια και ο τρόπος που προσεγγίζουν μια ταινία δείχνει πως θέλουν να καλυτερεύσουν τα πράγματα, είναι άνθρωποι που αληθινά θέλουν να βοηθήσουν και που δείχνουν πως αγαπούν πράγματι τον κινηματογράφο. Αυτούς τους κριτικούς με ενδιαφέρει να τους διαβάζω. Τους άλλους που δεν έχουν για στόχο τους τον κινηματογράφο αλλά έχουν άλλους διαφορετικούς στόχους δεν τους διαβάζω, δεν με ενδιαφέρουν.

Μπορείτε να σχολιάσετε την εικαστική προσέγγιση της ταινίας σας; Γιατί, εκτός από μια ρεαλιστική προσέγγιση έχετε αυτή τη φορά και ένα στιλιζάρισμα…
Βασικά ήθελα να έχει κάτι από την πραγματικότητα, κάτι που να δίνει την πραγματικότητα, όπως σε ένα ντοκιμαντέρ, αλλά υπήρχε και μια προσέγγιση, ιδιαίτερα στη χρήση των χρωμάτων. Σκηνές όπως εκείνη με τον χαρακτήρα που ανεβαίνει τις σκάλες, είχε και μια αλληγορική σημασία. Αλλά τέτοιες σκηνές είναι λίγες, βασικά η προσέγγιση μου είναι ρεαλιστική, θέλει να καταγράψει την αμεσότητα της ζωής.