Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο: Ανεπαρκής συνεργασία ΕΕ - τρίτων χωρών για επανεισδοχή μεταναστών

Ανεπαρκή χαρακτηρίζει την συνεργασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τρίτες χώρες, όσον αφορά την επιστροφή μεταναστών που βρίσκονται παράνομα στην επικράτεια της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ECA) σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, που καλύπτουν την περίοδο 2015 - 2020, υπήρξε περιορισμένη πρόοδος ως προς την σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής με τρίτες χώρες, ενώ οι δράσεις της ΕΕ δεν διασφαλίζουν πως οι τρίτες χώρες συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις τους όσον αφορά την επανεισδοχή μεταναστών.

Όπως σημειώνει σε σχετική ανακοίνωση το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, το οποίο έχει τη βάση του στο Λουξεμβούργο, περίπου μισό εκατομμύριο υπήκοοι τρίτων χωρών κάθε χρόνο διατάσσονται να εγκαταλείψουν την ΕΕ καθώς διαμένουν σε αυτήν χωρίς άδεια, ωστόσο λιγότεροι από ένας στους πέντε επιστρέφουν στις χώρες καταγωγής τους.

Για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, που σχετίζεται με τις δυσκολίες στη συνεργασία με τις εν λόγω χώρες, η ΕΕ «έχει ήδη συνάψει 18 νομικά δεσμευτικές συμφωνίες επανεισδοχής και έχει αρχίσει επίσημες συζητήσεις με έξι επιπλέον χώρες» ενώ πρόσφατα «διαπραγματεύθηκε έξι μη νομικά δεσμευτικές ρυθμίσεις επιστροφής και επανεισδοχής».

Σύμφωνα με την έκθεση, οι διαπραγματεύσεις για συμφωνίες επανεισδοχής προσκρούουν σε ζητήματα όπως η υποχρεωτική ενσωμάτωση της ρήτρας για τους «υπηκόους τρίτων χωρών», στην οποία συχνά αντιτίθενται οι τρίτες χώρες. Όπως σημειώνεται, οι διαπραγματεύσεις για μη νομικά δεσμευτικές ρυθμίσεις έχουν συνήθως μεγαλύτερη επιτυχία.

Η έκθεση σημειώνει ακόμα πως η ΕΕ δεν χρησιμοποιεί πάντοτε «ενιαία γλώσσα» όταν συνομιλεί με τρίτες χώρες, ενώ η Κομισιόν δεν ζητά τη συστηματική συμμετοχή των βασικών κρατών μελών για τη διευκόλυνση των διαπραγματεύσεων.

Το αποτέλεσμα αυτής της αδυναμίας είναι πως ορισμένες τρίτες χώρες δεν βλέπουν τον λόγο να μην προτιμήσουν τις διμερείς συμφωνίες με κράτη μέλη της ΕΕ. Όπως επισημαίνεται, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες τα κράτη μέλη ευθυγράμμιζαν τις θέσεις τους, «αυτό αποδεικνυόταν επωφελές τόσο για την απεμπλοκή των διαπραγματεύσεων όσο και για την σύναψη ρυθμίσεων επανεισδοχής».

Επίσης η έκθεση σημειώνει πως δεν υπάρχει πρόοδος ως προς την παροχή κινήτρων σε τρίτες χώρες ώστε να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους.

Αν και η Επιτροπή έχει αξιοποιήσει το εργαλείο της χρηματοδότησης έργων που στηρίζουν την ανάπτυξη, την επανένταξη και τη δημιουργία ικανοτήτων, σημειώνεται, έχουν καταβληθεί ιδιαίτερες προσπάθειες προώθησης επιπρόσθετων εργαλείων.

Το πλέον αποτελεσματικό από αυτά ήταν, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, η πολιτική θεωρήσεων της οποίας οι αναθεωρημένες διατάξεις μπορεί να αποδειχθούν χρήσιμες για την ενθάρρυνση της συνεργασίας τρίτων χωρών όσον αφορά την επανεισδοχή.

Το ECA επισημαίνει επίσης στην έκθεση πως οι δράσεις με τις οποίες η ΕΕ προσπαθεί να ενισχύσει την πρακτική συνεργασία στον τομέα των επιστροφών και των επανεισδοχών είναι γενικά χρήσιμες, ιδίως μεταξύ άλλων αυξάνοντας την υποστήριξη που παρέχει ο Frontex σε δραστηριότητες που προηγούνται των επιστροφών ή σε επιχειρήσεις επιστροφής.

Ωστόσο, τονίζεται, ο πραγματικός αντίκτυπός τους παραμένει άγνωστος, καθώς υπάρχουν πολλές αδυναμίες που επηρεάζουν τα στοιχεία της ΕΕ σχετικά με τις επιστροφές και τη συνεργασία για την επανεισδοχή. Τα στοιχεία αυτά είναι ελλιπή και όχι απόλυτα συγκρίσιμα μεταξύ των κρατών μελών, επισημαίνεται.

Σε δήλωση του το μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου Leo Brincat επεσήμανε πως πρόθεση του ECA είναι να συμβάλει στην εν εξελίξει συζήτηση για το νέο σύμφωνο της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο, προσθέτοντας πως «με τη σωστή διαχείριση, μια αποτελεσματική πολιτική επανεισδοχής συνιστά ουσιώδες τμήμα μιας ολοκληρωμένης μεταναστευτικής πολιτικής».

«Το τρέχον σύστημα επιστροφών πάσχει από πολλές αδυναμίες που οδηγούν στο αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα: την ενθάρρυνση και όχι την αποθάρρυνση της παράνομης μετανάστευσης» πρόσθεσε ο κ. Brincat.

Ο έλεγχος εστίασε στην περίοδο από το 2015, όταν η Επιτροπή δρομολόγησε το σχέδιο δράσης για την επιστροφή, ως τα μέσα του 2020.

Πρόσφατα, το ECA δημοσίευσε εκθέσεις σχετικά με τις επιδόσεις του Frontex και τη διαχείριση της μετανάστευσης από την ΕΕ. Εντός του τρέχοντος μήνα, θα δημοσιεύσει επίσης έκθεση σχετικά με την καταπολέμηση της διακίνησης μεταναστών από την Europol.

Όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση, το ECA παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερόμενους, όπως στα εθνικά κοινοβούλια, σε παράγοντες του αντίστοιχου κλάδου και σε εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνονται στις εκθέσεις του υλοποιούνται.